Thuốc Đông y - Chành rành là loại cây bụi hay mọc ở bờ mương, ven đường có tên gọi khác là Cây rù rì. Đây là một cây thuốc Đông y có nhiều tác dụng đặc biệt được vận dụng vào nhiều bài thuốc chữa bệnh cho con người.
Tìm hiểu công dụng chữa bệnh của cây Chành rành
Thông tin sơ lược về cây Chành rành
Chành rành, còn có những tên khác như: chành ràng, rù rì, chằn rằn tên khoa học là Dodonaea viscosa (L.) Jacq., thuộc họ Bồ hòn – Sapindaceae. Chành rành là loại cây bụi hay cây gỗ nhỏ, cao khoảng 1m, thường xanh. Thân cành mọc đứng, hình trụ hoặc có 3 cạnh, vỏ mỏng , khi non có lông. Lá mọc so le, có cuống rất ngắn, hình mác, dài 5-15cm , rộng 15-25mm. Cụm hoa mọc ở ngọn thân và đầu cành thành chùm, có 3-5 lá đài, 8-12 nhị, không có cánh hoa. Quả Chành rành dạng quả nang, dài 15-22mm, có 2-3 cánh nguyên, tròn tròn, dạng màng; hạt màu đen.
Ở nước ta, chành rành chỉ thấy ở các tỉnh ở phía Nam, từ Phú Lộc (Thừa Thiên – Huế) đến đảo Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang. Chành rành là loài cây ưa sáng, chịu được khô hạn, sống được trên loại đất nghèo dinh dưỡng như đất cát khô cằn ven biển hay đất đồi thấp. Cây ra hoa quả nhiều quanh năm, quả có cánh , phát tán nhờ gió. Do khả năng nảy mầm của hạt tốt nên phạm vi phân bố khá rộng. Chành rành có hệ rễ đặc biệt phát triển, rễ cọc chính cắm sâu dưới đất đến gần 2m; cây chặt phá nhiều lần vẫn tái sinh. Thân gỗ cứng, thường được làm củi , làm chổi hoặc để rào vườn.
Thành phần hóa học chứa trong cây Chành rành
Theo tìm hiểu của các giảng viên Cao đẳng Dược tại trường Cao đẳng Y dược TPHCM, vỏ rễ cây chành rành chứa isorhamnetin và quercetin (CA 110: 228.632 h). Chành rành còn chứa các hoạt chất sakuranetin, ent. labdan, coumarin fraxetin; Thân cây còn chứa 4 – hydroxy – 3,5 – diprenylbenzaldehyd, ß – sitosterol, acid stearic, acid syringic, fraxetin, cleomiscosin A , cleomiscosin c và ß – sitosterol ß – D – glucosid (CA 121: 226.454 e); Bằng thủy phân acid thân cây , người ta thu được stigmasterol, 21, 22 – diangeloyl baringtogenol c , 21, 22 – diangeloyl – R.! – baringenol, 21 – angeloyl – Rj – baringenol và cleomiscosin A (CA 109: 2025 h); Trong quả chành rành có chứa các saponin, hạt chứa polysaccharid, nếu đem thủy phân bằng acid sulfuric sẽ cho glycerol và d – erythritol (CA 125: 53687 k) , các polysacharid tan trong nước gồm các đơn vị D – glucose và D – manose theo tỷ lệ phân tử gam 5: 2 (CA 120: 319444 w).
Dược sĩ Nguyễn Thị Thắm giảng viên tại trường Cao đẳng Y dược TPHCM cho biết trong hoa chành rành có chứa tinh dầu trong đó có pentanol, p – pinen, myrcen, limonen, p. cymen, linalol, citronnelal, linalyl acetat, y – terpineol, geraniol và a – spinasterol (CA 123: 107708 x), các chất penduletin, quercetin, isorhamnetin và doviscogenin (3ß, 15a, 21 ß, 22a, 18 – penta – hydroxy – 16a – angeloyloxy – AI2 – oleanen (CA 117: 128162 f); Phần trên mặt đất của cây chành rành chứa các chất ent – 15, 16 – epoxy – 9a H – labdan 13 (16), 14 – dien – 3ß, 8a – diol và p. coumaric acid ester của 1 – L – myo – inositol (1-L-l-O – methyl – 2 – acetyl – 3 – p – coumaryl – myo – inositol (CA 115: 110644 p).
Một số bài thuốc Đông y áp dụng với cây chành rành
Tìm hiểu công dụng chữa bệnh của cây Chành rành
Thông tin sơ lược về cây Chành rành
Chành rành, còn có những tên khác như: chành ràng, rù rì, chằn rằn tên khoa học là Dodonaea viscosa (L.) Jacq., thuộc họ Bồ hòn – Sapindaceae. Chành rành là loại cây bụi hay cây gỗ nhỏ, cao khoảng 1m, thường xanh. Thân cành mọc đứng, hình trụ hoặc có 3 cạnh, vỏ mỏng , khi non có lông. Lá mọc so le, có cuống rất ngắn, hình mác, dài 5-15cm , rộng 15-25mm. Cụm hoa mọc ở ngọn thân và đầu cành thành chùm, có 3-5 lá đài, 8-12 nhị, không có cánh hoa. Quả Chành rành dạng quả nang, dài 15-22mm, có 2-3 cánh nguyên, tròn tròn, dạng màng; hạt màu đen.
Ở nước ta, chành rành chỉ thấy ở các tỉnh ở phía Nam, từ Phú Lộc (Thừa Thiên – Huế) đến đảo Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang. Chành rành là loài cây ưa sáng, chịu được khô hạn, sống được trên loại đất nghèo dinh dưỡng như đất cát khô cằn ven biển hay đất đồi thấp. Cây ra hoa quả nhiều quanh năm, quả có cánh , phát tán nhờ gió. Do khả năng nảy mầm của hạt tốt nên phạm vi phân bố khá rộng. Chành rành có hệ rễ đặc biệt phát triển, rễ cọc chính cắm sâu dưới đất đến gần 2m; cây chặt phá nhiều lần vẫn tái sinh. Thân gỗ cứng, thường được làm củi , làm chổi hoặc để rào vườn.
Thành phần hóa học chứa trong cây Chành rành
Theo tìm hiểu của các giảng viên Cao đẳng Dược tại trường Cao đẳng Y dược TPHCM, vỏ rễ cây chành rành chứa isorhamnetin và quercetin (CA 110: 228.632 h). Chành rành còn chứa các hoạt chất sakuranetin, ent. labdan, coumarin fraxetin; Thân cây còn chứa 4 – hydroxy – 3,5 – diprenylbenzaldehyd, ß – sitosterol, acid stearic, acid syringic, fraxetin, cleomiscosin A , cleomiscosin c và ß – sitosterol ß – D – glucosid (CA 121: 226.454 e); Bằng thủy phân acid thân cây , người ta thu được stigmasterol, 21, 22 – diangeloyl baringtogenol c , 21, 22 – diangeloyl – R.! – baringenol, 21 – angeloyl – Rj – baringenol và cleomiscosin A (CA 109: 2025 h); Trong quả chành rành có chứa các saponin, hạt chứa polysaccharid, nếu đem thủy phân bằng acid sulfuric sẽ cho glycerol và d – erythritol (CA 125: 53687 k) , các polysacharid tan trong nước gồm các đơn vị D – glucose và D – manose theo tỷ lệ phân tử gam 5: 2 (CA 120: 319444 w).
Chành rành và những công dụng chữa bệnh thần kỳ
Dược sĩ Nguyễn Thị Thắm giảng viên tại trường Cao đẳng Y dược TPHCM cho biết trong hoa chành rành có chứa tinh dầu trong đó có pentanol, p – pinen, myrcen, limonen, p. cymen, linalol, citronnelal, linalyl acetat, y – terpineol, geraniol và a – spinasterol (CA 123: 107708 x), các chất penduletin, quercetin, isorhamnetin và doviscogenin (3ß, 15a, 21 ß, 22a, 18 – penta – hydroxy – 16a – angeloyloxy – AI2 – oleanen (CA 117: 128162 f); Phần trên mặt đất của cây chành rành chứa các chất ent – 15, 16 – epoxy – 9a H – labdan 13 (16), 14 – dien – 3ß, 8a – diol và p. coumaric acid ester của 1 – L – myo – inositol (1-L-l-O – methyl – 2 – acetyl – 3 – p – coumaryl – myo – inositol (CA 115: 110644 p).
Một số bài thuốc Đông y áp dụng với cây chành rành
- Trị nhức răng: Rễ tươi chành rành 30-60g, sắc lấy nước uống.
- Phong độc dồn tụ: dùng rễ khô chành rành 30g, thêm thịt heo nạc hầm ăn thịt uống nước, dùng lá chành rành tươi và đường đỏ giã nhuyễn đắp ngoài.
- Trị ung nhọt dưới háng (vùng hội âm): Lá chành rành tươi, lá niệt gió tươi lấy một lượng bằng nhau, thêm vào ít đường đỏ và cơm nguội, giã nhuyễn đắp.
- Trị bỏng lửa: Bột mịn lá chành rành hòa mật ong hay dầu sở bôi lên vết bỏng.
- Vai sưng mạn tính: Lá chành rành tươi 60-90g, Dế dũi 4-5 con , Đậu xị 30g, thêm cơm nguội vừa đủ giã nhuyễn đắp bó khớp vai.
- Trị mụn nhọt: Lá chành rành tươi giã nhuyễn đắp ngoài.
- Tiểu tiện buốt rát, bí tiểu: Lá chành rành tươi 30-60g, sắc lấy nước pha mật ong uống sẽ đỡ.