Những bài thuốc tốt cho sức khỏe từ cây Rẻ quạt – Đông y

Thuốc Đông y - Rẻ quạt có tên khác là Xạ can, đây là một cây thuốc Đông y có nhiều công dụng chữa bệnh hữu ích. Nếu các bạn tò mò về cây Rẻ quạt hãy cùng với các Lương y tại Trường Cao đẳng Y dược TPHCM tìm hiểu về công dụng của loại cây đặc biệt này.





Sơ lược về Rẻ quạt


Rẻ quạt, Đông y thường được gọi với cái tên Xạ can, là cây thảo, sống nhiều năm, cao 0,5 – 1m. Thân rễ mọc bò, phân thành nhiều nhánh. Thân ngắn được bao bọc bởi những bẹ lá. Lá hình dải, rộng 2cm, dài 30cm gốc ốp lên nhau, đầu nhọn, gân lá song song, hai mặt nhẵn, gần như cùng màu; toàn bộ các lá xếp thành một mặt phẳng và xòe ra như cái quạt. Cụm hoa phân nhánh, dài 30-40cm; lá bắc dạng vảy; hoa Rẻ quạt có cuống dài, xếp trên nhánh như những tán đơn, màu vàng cam , điểm những đốm tía. Quả nang hình trứng, chứa nhiều hạt nhỏ hình cầu, màu đen bóng. Mùa hoa quả tháng 7-10.

Rẻ quạt để làm thuốc, thu hái thân rễ vào mùa thu , có thể dùng tươi (rửa sạch, giã với ít muối) hoặc rửa sạch phơi khô hay sấy khô, khi dùng ngâm nước vo gạo 1-2 ngày cho mềm, thái mỏng xong đem phơi khô, dùng dần.
Theo Đông y, Rẻ quạt có vị đắng, tính hàn; có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tán kết tiêu viêm, chỉ khái hóa đàm. Thân rễ và lá đều nhuận tràng, lợi tiêu hóa.

Rẻ quạt thường dùng trị bệnh viêm họng sưng đau, kết đàm hạch, ho nhiều đàm rãi; nhọt độc sưng đau; trong tai đau nhức, sưng amygdal, sưng vú, tắc tia sữa; đại tiện không thông; đau bụng khi thấy kinh. Dùng ngoài trị vết thương trẹo chân, rắn cắn, đắp vết thương và trị đau răng. Lưu ý: không nên dùng cho phụ nữ có thai.

Một số bài thuốc chữa bệnh hay từ Rẻ quạt

• Viêm họng cấp tính: Rẻ quạt 9g, quả Dành dành 10g , Hạ khô thảo 15g. Sắc chia 2 lần uống sau bữa ăn.
• Nổi hạch ở cổ: Rẻ quạt, Hạ khô thảo, Thiên quỳ tử (Semiaquilegia adoxoides), lượng bằng nhau, sấy khô, tán bột, mỗi lần uống 10g với nước sôi nguội sau bữa ăn 30 phút.
• Viêm amygdal: Rẻ quạt 9g, sắc lấy nước ngậm súc trong cổ họng, hoặc lấy bột rẻ quạt thổi vào.
• Hội chứng não gan (rối loạn ý thức, hành vi và hôn mê do rối loạn chức năng gan gây ra): Rẻ quạt, Hổ trượng (Cốt khí củ) đều 15g, Mật heo 3 cái, Rượu nếp 120g. Sắc 2 vị thuốc đầu, bỏ bã lấy nước cho mật heo và rượu nếp trộn đều, chia làm 4 lần cạy miệng đổ cho bệnh nhân (thuốc khó uống), ngày dùng 1 thang.
• Cổ họng sưng đau: Rễ rẻ quạt phơi râm cho khô, tán bột, mỗi lần lấy một ít cho vào ống thổi vào cổ họng; đồng thời dùng 9g Rẻ quạt sắc chia 2 lần uống trong ngày.
• Viêm tuyến nước bọt hay quai bị: rễ Rẻ quạt tươi 9g, sắc chia 2 lần uống sau bữa ăn, ngày dùng 1 thang, uống liên tục trong 3 đến 4 ngày.
• Viêm da do tiếp xúc ruộng nước: Rẻ quạt dùng khoảng 250g cùng với 40g Muối ăn, đổ 4 lít nước sắc 1giờ, lọc lấy nước thuốc đang nóng 30-40oC ngâm rửa vùng da bệnh, mỗi ngày 1-2 lần (hâm nóng nước thuốc khi tái sử dụng để có hiệu quả tốt hơn).

Hy vọng với những chia sẻ sơ lược của các giảng viên Y sĩ Y học cổ truyền tại trường Cao đẳng Y dược TPHCM sẽ phần nào giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về công dụng tuyệt vời từ cây Rẻ quạt.