Trong cuộc sống hàng ngày, những tai nạn và thương tích thường xuyên xảy ra ở quanh ta. Ngoài cán bộ, nhân viên y tế; mọi người đều có thể tham gia sơ cấp cứu nếu có kiến thức, hiểu biết, được hướng dẫn các nguyên tắc và kỹ thuật về sơ cấp cứu; có kỹ năng thực hành sơ cứu cơ bản; có sức khỏe và nhiệt tình giúp đỡ mọi người.
Khái niệm và mục đích của việc sơ cấp cứu
Sơ cấp cứu là một hành động can thiệp, trợ giúp và chăm sóc ban đầu đối với những người bị tai nạn hay thương tích ngay tại hiện trường, nơi xảy ra sự cố bằng phương tiện, dụng cụ có sẵn ngay tại chỗ trong khi chưa có sự hỗ trợ của cán bộ, nhân viên y tế.
Mục đích của việc sơ cấp cứu là giảm thiểu các trường hợp tử vong, hạn chế những tổn thương thứ phát và tạo điều kiện cho nạn nhân được phục hồi.
Tai nạn, thương tích và sơ cấp cứu
Tai nạn là một sự cố xảy ra bất ngờ, có thể có hoặc không có nguyên nhân rõ ràng tác động đến các vấn đề về sức khỏe, đời sống của cá nhân và cộng đồng.
Thương tích còn được gọi là chấn thương, đây không phải là tai nạn mà là những sự kiện có thể dự đoán trước được và phần lớn có thể phòng tránh được. Thương tích gây ra với các mức độ khác nhau ảnh hưởng đến sức khỏe con người do những tác động từ bên ngoài như tác nhân cơ học, nhiệt, hóa chất hoặc chất phóng xạ... với mức quá ngưỡng chịu đựng của cơ thể hay do cơ thể thiếu các thành phần cơ bản cần thiết của sự sống như thiếu oxygen, hạ thân nhiệt...
Tai nạn thương tích có thể xảy ra với bất cứ ai, với bất kỳ hoàn cảnh nào trong quá trình lao động, vui chơi, học tập, giải trí và ngay cả trong gia đình. Tai nạn thương tích gây ra các tổn thương cho cơ thể tùy theo mức độ, sự nguy hiểm cũng tùy thuộc lứa tuổi trẻ em hay người lớn hoặc mức độ nguy hiểm của môi trường nơi xảy ra tai nạn với số người bị tai nạn tại hiện trường.
Tất cả các nạn nhân bị tai nạn thương tích cần phải được sơ cấp cứu trước khi chuyển đến cơ sở y tế. Có hai loại tai nạn thương tích là thương tích gây nên không chủ ý và thương tích gây nên có sự chủ ý. Thương tích gây nên không chủ ý như đuối nước, tai nạn giao thông, ngộ độc, bỏng, ngã, nghẹn hóc, điện giật, súc vật cắn... Thương tích gây nên có sự chủ ý của người bị tai nạn thương tích hay của những người khác như lạm dụng, bạo lực, đánh nhau, tự tử, chiến tranh...
Ngoài ra, còn có loại tai nạn do dùng thuốc. Vì vậy cần biết việc sơ cấp cứu đối với các nguyên nhân do tác động của thuốc gây ra như dùng nhầm thuốc, dùng thuốc quá liều, phản ứng của thuốc gây dị ứng dưới dạng mẩn đỏ, tác dụng không mong muốn của thuốc, sốc phản vệ do tiêm chích...
Nguyên tắc và cách tiến hành sơ cấp cứu
Nguyên tắc của việc sơ cấp cứu là phải bảo đảm an toàn cho người sơ cứu nạn nhân và những người chung quanh, không được di chuyển nạn nhân khi chưa được sơ cấp cứu, người sơ cứu phải bình tĩnh và luôn luôn cần có sự trợ giúp của người khác. Ngoài ra, hành động sơ cứu cần thống nhất, tránh những hành động không cần thiết; phải đeo găng tay hoặc sử dụng túi nylon khi tiếp xúc với vết thương chảy máu. Rửa tay trước và sau khi sơ cứu, đồng thời xử lý các vật dụng sau khi sơ cứu như đốt, chôn lấp những băng gạc dính máu, rửa sạch dụng cụ...
Việc tiến hành sơ cấp cứu cần phải được thực hiện với tính cách bắt buộc, tuân theo một trình tự hành động để bảo đảm tính mạng cho người sơ cứu, nạn nhân cũng như những người có mặt tại hiện trường như quan sát hiện trường để phát hiện, đánh giá mức độ nguy hiểm; đánh giá tình trạng của nạn nhân ban đầu; gọi sự trợ giúp; sơ cứu cho nạn nhân và vận chuyển.
- Quan sát hiện trường để thu thập thông tin, đánh giá tình hình và đưa ra quyết định hành động tiếp theo với các nội dung như việc gì đã, đang và sắp xảy ra; mức độ khẩn cấp như thế nào; điều kiện an toàn ra sao; có bao nhiêu người bị nạn; ai có thể trợ giúp... Cần sử dụng các giác quan, trực quan ghi nhận như nghe bằng tai để phát hiện âm thanh bất thường, tiếng la, rên, kêu cứu của nạn nhân; nhìn bằng mắt để bao quát hiện trường đến từng chi tiết cụ thể; phát hiện những bất thường của mùi lạ, khói... và phán đoán tình hình.
- Đánh giá tình trạng của nạn nhân ban đầu là hành động quan trọng, cần thiết giúp cho việc tiến hành sơ cứu chính xác, không bỏ sót bất kỳ tổn thương nào; cần hành động một cách bình tĩnh, chủ động, ân cần và cảm thông giúp cho nạn nhân tin tưởng, bớt lo lắng; đồng thời thực hiện theo trình tự đánh giá sự đáp ứng của nạn nhân, kiểm tra và làm thông đường thở của nạn nhân, kiểm tra sự thở của nạn nhân và kiểm tra mạch của nạn nhân. Sau đó kiểm tra các tổn thương khác kèm theo.
Đánh giá sự đáp ứng của nạn nhân là kiểm tra xem nạn nhân còn tỉnh hay bất tỉnh bằng cách lay, gọi, hỏi nạn nhân; yêu cầu nạn nhân thực hiện những động tác đơn giản. Sự đáp ứng của nạn nhân giúp người sơ cứu nhận biết được nạn nhân còn tỉnh hay không. Trường hợp nạn nhân có đáp ứng thì tiếp tục kiểm tra các tổn thương khác để tiến hành sơ cứu, sau đó đưa nạn nhân về tư thế nằm nghiêng hồi phục an toàn nếu không có tổn thương xương. Trường hợp nạn nhân không có đáp ứng được xem là bất tỉnh và phải nhanh chóng kiểm tra, làm thông thoáng đường thở.
Kiểm tra và làm thông đường thở bằng cách nâng đầu nạn nhân ngửa tối đa, tránh lưỡi tụt về phía sau; kiểm tra dị vật như máu, dịch, đờm dãi, bùn đất... và lấy dị vật ra để làm thông đường thở.
Kiểm tra sự thở của nạn nhân bằng cách nhìn, sờ, nghe và cảm nhận. Nhìn lồng ngực xem có hay không có di động theo nhịp thở; sờ để kiểm tra di động của lồng ngực, bụng; nghe và cảm nhận bằng cách áp sát tai nghe và cảm nhận hơi thở tại mũi của nạn nhân.
Kiểm tra mạch của nạn nhân tại một trong các vị trí như động mạch cảnh ở cổ, động mạch quay ở cổ tay và động mạch đùi ở bẹn nếu có thể được.
Sau đó, kiểm tra các tổn thương khác kèm theo như vết thương và tình trạng chảy máu, kiểm tra tổn thương xương, kiểm tra toàn thân phát hiện các dấu hiệu bất thường...
- Gọi sự trợ giúp tùy theo tình trạng nạn nhân. Sử dụng các số điện thoại để được hỗ trợ như cảnh sát 113, cứu hỏa 114 và cấp cứu 115; đồng thời hô to để kêu gọi và thông báo mọi người ở chung quanh đến giúp sức.
Khi gọi cấp cứu cần cung cấp những thông tin cụ thể như tên và số điện thoại của người sơ cứu, địa điểm xảy ra tai nạn, loại tai nạn, các tổn thương và mức độ nghiêm trọng; số lượng, giới tính, độ tuổi của các nạn nhân; các nguy hiểm tại hiện trường như chất cháy, nổ, khí độc... Một điều cần chú ý là không nên cắt máy điện thoại thông báo trước khi cơ quan y tế chưa khai thác hết các thông tin.
- Sơ cứu cho nạn nhân và vận chuyển tùy theo tình trạng của nạn nhân. Việc sơ cứu cần phải thực hiện một cách phù hợp, chính xác, kịp thời và đúng kỹ thuật như hồi sức tim phổi, cầm máu, cố định xương gãy, băng bó vết thương và vận chuyển nạn nhân an toàn.
Một vấn đề quan trọng mà người sơ cứu và cộng đồng người dân cần biết khi thực hiện việc sơ cấp cứu là tự bảo vệ bản thân, nạn nhân và những người chung quanh; xử lý các vật dụng sau khi sơ cứu như đốt, chôn lấp những băng gạc, rửa sạch dụng cụ; biết vị trí để túi sơ cấp cứu tại các cơ quan và biết cách sử dụng các dụng cụ sơ cứu hiệu quả. Đồng thời biết cách ghi chép phiếu sơ cứu và các số điện thoại khẩn cấp khi cần sự trợ giúp.
Khuyến nghị
Hàng ngày, các tai nạn, thương tích thường xuyên xảy ra trong cuộc sống đời thường của cộng đồng đã làm ảnh hưởng đến tính mạng và sức khỏe của người dân. Vì vậy việc sơ cấp cứu dựa vào cộng đồng là một vấn đề cần thiết trong một xã hội văn minh, hiện đại. Hiện nay ngoài lực lượng thanh niên Chữ thập đỏ, sinh viên, học sinh... còn có rất nhiều đoàn thể hoạt động như thanh niên, phụ nữ... Nên chăng trong chủ đề sinh hoạt cần đưa vào nội dung tập huấn, hướng dẫn sơ cấp cứu để nhiều người cùng biết. Mỗi một người dân trong cộng đồng có sức khỏe và lòng nhiệt tình, cần trang bị cho mình những sự hiểu biết, kiến thức và kỹ năng cần thiết để có thể tham gia vào việc sơ cấp cứu hay hỗ trợ sơ cấp cứu trong các trường hợp cần thiết.
Impe-qn.org.vn
Khái niệm và mục đích của việc sơ cấp cứu
Sơ cấp cứu là một hành động can thiệp, trợ giúp và chăm sóc ban đầu đối với những người bị tai nạn hay thương tích ngay tại hiện trường, nơi xảy ra sự cố bằng phương tiện, dụng cụ có sẵn ngay tại chỗ trong khi chưa có sự hỗ trợ của cán bộ, nhân viên y tế.
Mục đích của việc sơ cấp cứu là giảm thiểu các trường hợp tử vong, hạn chế những tổn thương thứ phát và tạo điều kiện cho nạn nhân được phục hồi.
Tai nạn, thương tích và sơ cấp cứu
Tai nạn là một sự cố xảy ra bất ngờ, có thể có hoặc không có nguyên nhân rõ ràng tác động đến các vấn đề về sức khỏe, đời sống của cá nhân và cộng đồng.
Thương tích còn được gọi là chấn thương, đây không phải là tai nạn mà là những sự kiện có thể dự đoán trước được và phần lớn có thể phòng tránh được. Thương tích gây ra với các mức độ khác nhau ảnh hưởng đến sức khỏe con người do những tác động từ bên ngoài như tác nhân cơ học, nhiệt, hóa chất hoặc chất phóng xạ... với mức quá ngưỡng chịu đựng của cơ thể hay do cơ thể thiếu các thành phần cơ bản cần thiết của sự sống như thiếu oxygen, hạ thân nhiệt...
Tai nạn thương tích có thể xảy ra với bất cứ ai, với bất kỳ hoàn cảnh nào trong quá trình lao động, vui chơi, học tập, giải trí và ngay cả trong gia đình. Tai nạn thương tích gây ra các tổn thương cho cơ thể tùy theo mức độ, sự nguy hiểm cũng tùy thuộc lứa tuổi trẻ em hay người lớn hoặc mức độ nguy hiểm của môi trường nơi xảy ra tai nạn với số người bị tai nạn tại hiện trường.
Tất cả các nạn nhân bị tai nạn thương tích cần phải được sơ cấp cứu trước khi chuyển đến cơ sở y tế. Có hai loại tai nạn thương tích là thương tích gây nên không chủ ý và thương tích gây nên có sự chủ ý. Thương tích gây nên không chủ ý như đuối nước, tai nạn giao thông, ngộ độc, bỏng, ngã, nghẹn hóc, điện giật, súc vật cắn... Thương tích gây nên có sự chủ ý của người bị tai nạn thương tích hay của những người khác như lạm dụng, bạo lực, đánh nhau, tự tử, chiến tranh...
Các thao tác hà hơi thổi ngạt - sơ cứu người bị tai nạn điện |
Ngoài ra, còn có loại tai nạn do dùng thuốc. Vì vậy cần biết việc sơ cấp cứu đối với các nguyên nhân do tác động của thuốc gây ra như dùng nhầm thuốc, dùng thuốc quá liều, phản ứng của thuốc gây dị ứng dưới dạng mẩn đỏ, tác dụng không mong muốn của thuốc, sốc phản vệ do tiêm chích...
Nguyên tắc và cách tiến hành sơ cấp cứu
Nguyên tắc của việc sơ cấp cứu là phải bảo đảm an toàn cho người sơ cứu nạn nhân và những người chung quanh, không được di chuyển nạn nhân khi chưa được sơ cấp cứu, người sơ cứu phải bình tĩnh và luôn luôn cần có sự trợ giúp của người khác. Ngoài ra, hành động sơ cứu cần thống nhất, tránh những hành động không cần thiết; phải đeo găng tay hoặc sử dụng túi nylon khi tiếp xúc với vết thương chảy máu. Rửa tay trước và sau khi sơ cứu, đồng thời xử lý các vật dụng sau khi sơ cứu như đốt, chôn lấp những băng gạc dính máu, rửa sạch dụng cụ...
Việc tiến hành sơ cấp cứu cần phải được thực hiện với tính cách bắt buộc, tuân theo một trình tự hành động để bảo đảm tính mạng cho người sơ cứu, nạn nhân cũng như những người có mặt tại hiện trường như quan sát hiện trường để phát hiện, đánh giá mức độ nguy hiểm; đánh giá tình trạng của nạn nhân ban đầu; gọi sự trợ giúp; sơ cứu cho nạn nhân và vận chuyển.
- Quan sát hiện trường để thu thập thông tin, đánh giá tình hình và đưa ra quyết định hành động tiếp theo với các nội dung như việc gì đã, đang và sắp xảy ra; mức độ khẩn cấp như thế nào; điều kiện an toàn ra sao; có bao nhiêu người bị nạn; ai có thể trợ giúp... Cần sử dụng các giác quan, trực quan ghi nhận như nghe bằng tai để phát hiện âm thanh bất thường, tiếng la, rên, kêu cứu của nạn nhân; nhìn bằng mắt để bao quát hiện trường đến từng chi tiết cụ thể; phát hiện những bất thường của mùi lạ, khói... và phán đoán tình hình.
- Đánh giá tình trạng của nạn nhân ban đầu là hành động quan trọng, cần thiết giúp cho việc tiến hành sơ cứu chính xác, không bỏ sót bất kỳ tổn thương nào; cần hành động một cách bình tĩnh, chủ động, ân cần và cảm thông giúp cho nạn nhân tin tưởng, bớt lo lắng; đồng thời thực hiện theo trình tự đánh giá sự đáp ứng của nạn nhân, kiểm tra và làm thông đường thở của nạn nhân, kiểm tra sự thở của nạn nhân và kiểm tra mạch của nạn nhân. Sau đó kiểm tra các tổn thương khác kèm theo.
Đánh giá sự đáp ứng của nạn nhân là kiểm tra xem nạn nhân còn tỉnh hay bất tỉnh bằng cách lay, gọi, hỏi nạn nhân; yêu cầu nạn nhân thực hiện những động tác đơn giản. Sự đáp ứng của nạn nhân giúp người sơ cứu nhận biết được nạn nhân còn tỉnh hay không. Trường hợp nạn nhân có đáp ứng thì tiếp tục kiểm tra các tổn thương khác để tiến hành sơ cứu, sau đó đưa nạn nhân về tư thế nằm nghiêng hồi phục an toàn nếu không có tổn thương xương. Trường hợp nạn nhân không có đáp ứng được xem là bất tỉnh và phải nhanh chóng kiểm tra, làm thông thoáng đường thở.
Kiểm tra và làm thông đường thở bằng cách nâng đầu nạn nhân ngửa tối đa, tránh lưỡi tụt về phía sau; kiểm tra dị vật như máu, dịch, đờm dãi, bùn đất... và lấy dị vật ra để làm thông đường thở.
Kiểm tra sự thở của nạn nhân bằng cách nhìn, sờ, nghe và cảm nhận. Nhìn lồng ngực xem có hay không có di động theo nhịp thở; sờ để kiểm tra di động của lồng ngực, bụng; nghe và cảm nhận bằng cách áp sát tai nghe và cảm nhận hơi thở tại mũi của nạn nhân.
Kiểm tra mạch của nạn nhân tại một trong các vị trí như động mạch cảnh ở cổ, động mạch quay ở cổ tay và động mạch đùi ở bẹn nếu có thể được.
Sau đó, kiểm tra các tổn thương khác kèm theo như vết thương và tình trạng chảy máu, kiểm tra tổn thương xương, kiểm tra toàn thân phát hiện các dấu hiệu bất thường...
- Gọi sự trợ giúp tùy theo tình trạng nạn nhân. Sử dụng các số điện thoại để được hỗ trợ như cảnh sát 113, cứu hỏa 114 và cấp cứu 115; đồng thời hô to để kêu gọi và thông báo mọi người ở chung quanh đến giúp sức.
Khi gọi cấp cứu cần cung cấp những thông tin cụ thể như tên và số điện thoại của người sơ cứu, địa điểm xảy ra tai nạn, loại tai nạn, các tổn thương và mức độ nghiêm trọng; số lượng, giới tính, độ tuổi của các nạn nhân; các nguy hiểm tại hiện trường như chất cháy, nổ, khí độc... Một điều cần chú ý là không nên cắt máy điện thoại thông báo trước khi cơ quan y tế chưa khai thác hết các thông tin.
- Sơ cứu cho nạn nhân và vận chuyển tùy theo tình trạng của nạn nhân. Việc sơ cứu cần phải thực hiện một cách phù hợp, chính xác, kịp thời và đúng kỹ thuật như hồi sức tim phổi, cầm máu, cố định xương gãy, băng bó vết thương và vận chuyển nạn nhân an toàn.
Một vấn đề quan trọng mà người sơ cứu và cộng đồng người dân cần biết khi thực hiện việc sơ cấp cứu là tự bảo vệ bản thân, nạn nhân và những người chung quanh; xử lý các vật dụng sau khi sơ cứu như đốt, chôn lấp những băng gạc, rửa sạch dụng cụ; biết vị trí để túi sơ cấp cứu tại các cơ quan và biết cách sử dụng các dụng cụ sơ cứu hiệu quả. Đồng thời biết cách ghi chép phiếu sơ cứu và các số điện thoại khẩn cấp khi cần sự trợ giúp.
Khuyến nghị
Hàng ngày, các tai nạn, thương tích thường xuyên xảy ra trong cuộc sống đời thường của cộng đồng đã làm ảnh hưởng đến tính mạng và sức khỏe của người dân. Vì vậy việc sơ cấp cứu dựa vào cộng đồng là một vấn đề cần thiết trong một xã hội văn minh, hiện đại. Hiện nay ngoài lực lượng thanh niên Chữ thập đỏ, sinh viên, học sinh... còn có rất nhiều đoàn thể hoạt động như thanh niên, phụ nữ... Nên chăng trong chủ đề sinh hoạt cần đưa vào nội dung tập huấn, hướng dẫn sơ cấp cứu để nhiều người cùng biết. Mỗi một người dân trong cộng đồng có sức khỏe và lòng nhiệt tình, cần trang bị cho mình những sự hiểu biết, kiến thức và kỹ năng cần thiết để có thể tham gia vào việc sơ cấp cứu hay hỗ trợ sơ cấp cứu trong các trường hợp cần thiết.
Impe-qn.org.vn