Té ngã xuất phát từ tác dụng phụ của thuốc là một trong những nguyên nhân gây chấn thương hoặc tử vong ở người cao tuổi do dùng thuốc bị buồn ngủ, chóng mặt...
Người già sử dụng dụng cụ để đi lại an toàn - Ảnh: N.C.T
Đôi khi chính những tác dụng trên cũng là mục đích trị liệu của thuốc, chẳng hạn như các loại thuốc ngủ. Cũng có khi do thuốc hoạt động “quá hiệu quả”, ví dụ như một loại thuốc có tác dụng trị cao huyết áp làm huyết áp tụt giảm quá mức, kết quả người sử dụng bị choáng váng. Cũng có khi do những tác dụng phụ của thuốc, chẳng hạn các thuốc kháng trầm cảm sẽ làm rối loạn thị giác, người sử dụng thuốc không thấy rõ đường đi, bị vấp ngã và bị té.
Nhiều điều cần lưu ý
Các loại dược phẩm như thuốc trị cao huyết áp, thuốc trị bệnh đau thắt ngực, thuốc trị bệnh Parkinson, thuốc lợi tiểu, thuốc trị táo bón, thuốc kháng trầm cảm, thuốc trị rối loạn nhịp tim... sẽ có tác dụng phụ như làm huyết áp giảm quá nhanh, nhất là khi đứng dậy nhanh từ vị trí ngồi hoặc nằm, có thể gây chóng mặt, ngất xỉu. Hơn nữa, việc mất các khoáng chất do sử dụng thuốc lợi tiểu hoặc dùng thuốc nhuận tràng có thể gây yếu các cơ, nhất là ở chân, làm người sử dụng thuốc không đứng vững. Để hạn chế sự té ngã khi sử dụng các thuốc trên, người sử dụng thuốc muốn đứng dậy khi đang nằm hoặc đang ngồi phải thực hiện động tác đứng lên một cách từ từ. Nếu đang nằm, nên ngồi dậy trước khoảng vài phút rồi đứng dậy từ từ. Nên có máy kiểm tra huyếp áp và nhịp tim tại nhà để tiện theo dõi.
Theo thống kê, có khoảng 1/3 số người trên 65 tuổi và 1/2 số người trên 80 tuổi bị té ngã ít nhất một lần trong một năm. Xác suất bị té ngã do thuốc càng cao khi bệnh nhân sử dụng nhiều loại thuốc cho nhiều chứng bệnh, người càng cao tuổi thì khả năng bị “dính” nhiều loại bệnh càng cao và do đó phải sử dụng nhiều loại thuốc trong ngày. Người cao tuổi cũng nhạy cảm với thuốc hơn so với người trẻ tuổi.
Bên cạnh đó, các loại thuốc trị dị ứng, ho cảm, các thuốc chống lo âu, thuốc giảm đau, thuốc ngủ, thuốc an thần, các thuốc kháng acid dạ dày... có thể gây chóng mặt, phản ứng chậm chạp, mất thăng bằng, mất khả năng phối hợp vận động. Sự nguy hiểm càng cao khi phối hợp một số trong các thuốc này với nhau. Để hạn chế rủi ro té ngã do các loại thuốc này, cần tránh sử dụng các thuốc antihistamines, không dùng nhiều loại thuốc giảm đau chung với nhau, trừ khi có sự chỉ dẫn và theo dõi của thầy thuốc.
Ngoài ra, các loại thuốc dùng trong bệnh đái tháo đường có thể hạ đường huyết quá mức gây mệt mỏi, yếu cơ và có thể ngất xỉu, vì vậy cần phải giám sát nồng độ đường huyết theo yêu cầu của bác sĩ. Các thuốc kháng đông máu cũng có thể làm máu quá loãng gây chảy máu, mất máu, yếu tay chân, chóng mặt... Vì vậy người bệnh cần thông báo với bác sĩ những sự xuất huyết bất thường, chẳng hạn như chảy máu răng, nướu, nước tiểu có máu, phân có máu...
Riêng các loại thuốc giảm đau có aspirin có thể kích ứng dạ dày, gây xuất huyết làm chóng mặt, ngất xỉu. Do đó không nên dùng chung aspirin với các loại thuốc giảm đau kháng viêm NSAIDs khác, tuyệt đối không uống rượu khi dùng thuốc và phải uống thuốc lúc bụng no.
Chưa kể các loại thuốc lợi tiểu, nhuận tràng, ngoài những tác dụng phụ kể trên còn khiến người sử dụng có nhu cầu vào nhà vệ sinh thường xuyên, đôi khi quá vội vã, gấp gáp nên dễ va chạm các chướng ngại vật gây té ngã.
Có phòng tránh được không?
Khi bắt đầu sử dụng một loại dược phẩm mới, người bệnh cần hỏi kỹ bác sĩ, dược sĩ những tác dụng chính và những tác dụng phụ có thể gây té ngã, ngoài ra cần theo dõi phản ứng thuốc trong vài tuần đầu. Nếu người bệnh cảm thấy những dấu hiệu ảnh hưởng đến sự tập trung, sự đi đứng thì báo ngay cho thầy thuốc để được đổi một loại thuốc khác hoặc hiệu chỉnh liều thuốc đang dùng cho thích hợp. Đặc biệt, người cao tuổi nên vận động nhẹ nhằm giúp các cơ, xương cứng cáp hơn, giúp tăng khả năng điều phối vận động và giảm rủi ro té ngã.
Điều quan trọng, người lớn tuổi nên chọn giày dép thích hợp, vừa vặn, tránh những loại giày dép dễ gây trơn trượt. Nên khám mắt định kỳ, chọn những loại kính mắt thích hợp để bảo đảm thị giác nhằm tránh va chạm vào các vật cản.
AloBacsi.
Người già sử dụng dụng cụ để đi lại an toàn - Ảnh: N.C.T
Đôi khi chính những tác dụng trên cũng là mục đích trị liệu của thuốc, chẳng hạn như các loại thuốc ngủ. Cũng có khi do thuốc hoạt động “quá hiệu quả”, ví dụ như một loại thuốc có tác dụng trị cao huyết áp làm huyết áp tụt giảm quá mức, kết quả người sử dụng bị choáng váng. Cũng có khi do những tác dụng phụ của thuốc, chẳng hạn các thuốc kháng trầm cảm sẽ làm rối loạn thị giác, người sử dụng thuốc không thấy rõ đường đi, bị vấp ngã và bị té.
Nhiều điều cần lưu ý
Các loại dược phẩm như thuốc trị cao huyết áp, thuốc trị bệnh đau thắt ngực, thuốc trị bệnh Parkinson, thuốc lợi tiểu, thuốc trị táo bón, thuốc kháng trầm cảm, thuốc trị rối loạn nhịp tim... sẽ có tác dụng phụ như làm huyết áp giảm quá nhanh, nhất là khi đứng dậy nhanh từ vị trí ngồi hoặc nằm, có thể gây chóng mặt, ngất xỉu. Hơn nữa, việc mất các khoáng chất do sử dụng thuốc lợi tiểu hoặc dùng thuốc nhuận tràng có thể gây yếu các cơ, nhất là ở chân, làm người sử dụng thuốc không đứng vững. Để hạn chế sự té ngã khi sử dụng các thuốc trên, người sử dụng thuốc muốn đứng dậy khi đang nằm hoặc đang ngồi phải thực hiện động tác đứng lên một cách từ từ. Nếu đang nằm, nên ngồi dậy trước khoảng vài phút rồi đứng dậy từ từ. Nên có máy kiểm tra huyếp áp và nhịp tim tại nhà để tiện theo dõi.
Theo thống kê, có khoảng 1/3 số người trên 65 tuổi và 1/2 số người trên 80 tuổi bị té ngã ít nhất một lần trong một năm. Xác suất bị té ngã do thuốc càng cao khi bệnh nhân sử dụng nhiều loại thuốc cho nhiều chứng bệnh, người càng cao tuổi thì khả năng bị “dính” nhiều loại bệnh càng cao và do đó phải sử dụng nhiều loại thuốc trong ngày. Người cao tuổi cũng nhạy cảm với thuốc hơn so với người trẻ tuổi.
Bên cạnh đó, các loại thuốc trị dị ứng, ho cảm, các thuốc chống lo âu, thuốc giảm đau, thuốc ngủ, thuốc an thần, các thuốc kháng acid dạ dày... có thể gây chóng mặt, phản ứng chậm chạp, mất thăng bằng, mất khả năng phối hợp vận động. Sự nguy hiểm càng cao khi phối hợp một số trong các thuốc này với nhau. Để hạn chế rủi ro té ngã do các loại thuốc này, cần tránh sử dụng các thuốc antihistamines, không dùng nhiều loại thuốc giảm đau chung với nhau, trừ khi có sự chỉ dẫn và theo dõi của thầy thuốc.
Ngoài ra, các loại thuốc dùng trong bệnh đái tháo đường có thể hạ đường huyết quá mức gây mệt mỏi, yếu cơ và có thể ngất xỉu, vì vậy cần phải giám sát nồng độ đường huyết theo yêu cầu của bác sĩ. Các thuốc kháng đông máu cũng có thể làm máu quá loãng gây chảy máu, mất máu, yếu tay chân, chóng mặt... Vì vậy người bệnh cần thông báo với bác sĩ những sự xuất huyết bất thường, chẳng hạn như chảy máu răng, nướu, nước tiểu có máu, phân có máu...
Riêng các loại thuốc giảm đau có aspirin có thể kích ứng dạ dày, gây xuất huyết làm chóng mặt, ngất xỉu. Do đó không nên dùng chung aspirin với các loại thuốc giảm đau kháng viêm NSAIDs khác, tuyệt đối không uống rượu khi dùng thuốc và phải uống thuốc lúc bụng no.
Chưa kể các loại thuốc lợi tiểu, nhuận tràng, ngoài những tác dụng phụ kể trên còn khiến người sử dụng có nhu cầu vào nhà vệ sinh thường xuyên, đôi khi quá vội vã, gấp gáp nên dễ va chạm các chướng ngại vật gây té ngã.
Có phòng tránh được không?
Khi bắt đầu sử dụng một loại dược phẩm mới, người bệnh cần hỏi kỹ bác sĩ, dược sĩ những tác dụng chính và những tác dụng phụ có thể gây té ngã, ngoài ra cần theo dõi phản ứng thuốc trong vài tuần đầu. Nếu người bệnh cảm thấy những dấu hiệu ảnh hưởng đến sự tập trung, sự đi đứng thì báo ngay cho thầy thuốc để được đổi một loại thuốc khác hoặc hiệu chỉnh liều thuốc đang dùng cho thích hợp. Đặc biệt, người cao tuổi nên vận động nhẹ nhằm giúp các cơ, xương cứng cáp hơn, giúp tăng khả năng điều phối vận động và giảm rủi ro té ngã.
Điều quan trọng, người lớn tuổi nên chọn giày dép thích hợp, vừa vặn, tránh những loại giày dép dễ gây trơn trượt. Nên khám mắt định kỳ, chọn những loại kính mắt thích hợp để bảo đảm thị giác nhằm tránh va chạm vào các vật cản.
AloBacsi.