Nôn là triệu chứng của nhiều bệnh, trong Đông y cũng tùy thuộc tình trạng nôn do nguyên nhân nào để có những phương thuốc trị liệu tương thích.
Trong chứng nôn, Đông y có nhiều phương có công hiệu trị liệu như Ngũ linh tán, Sinh khương tả tâm thang, Bán hạ tả tâm thang, Cam thảo tả tâm thang, Can khương nhân sâm bán hạ hoàn, Tiểu bán hạ gia phục linh thang, Ngô thù du thang…
Dưới đây xin giới thiệu một vài phương tiêu biểu thường được dùng cho nôn trong ốm nghén để cùng tham khảo và áp dụng mỗi khi cần. Tuy nhiên cần hiểu rằng đối với những người bị chứng nôn nặng và dai dẳng, nhất là nôn trong thời gian có thai (ốm nghén), khi dùng những phương thuốc trên có người cũng không khỏi.
+ Tiểu bán hạ gia phục linh thang: Công dụng trị ốm nghén, nôn mửa và buồn nôn.
Phương gồm Bán hạ 5 – 8g, sinh khương 5 – 8g, phục linh 3 – 5g.
Cách dùng và lượng dùng cho 1 thang: Nếu uống nhiều trong một lần sẽ bị nôn, do đó cần uống từ từ làm nhiều lần trong ngày.
Xét trong phương trên ta thấy: Theo sách Kim quỹ yếu lược: Trong các thuốc Đông y thì bán hạ và sinh khương là những vị thuốc tiêu biểu có tác dụng trị nôn mửa. Kim quỹ yếu lược ghi rằng hai vị này có tác dụng khơi thông dạ dày, hạ khí, chặn nôn mửa, do thuốc trực tiếp tác dụng vào dạ dày, làm dịu bớt những cơn co thắt ở vùng môn vị và hạ khí cho nên người ta cho rằng thuốc có cả những tác dụng ở trung khu (vùng trung tâm). Ngày nay, qua thực nghiệm, người ta đã biết được rằng bán hạ có tác dụng hạ nôn mửa ở cả vùng trung khu lẫn vùng đầu mút.
Phương thuốc này dùng để chống nôn mửa, nhưng cần phải phân biệt với chứng mửa ói nước trong bài Ngũ linh tán. Có nghĩa là, nôn mửa trong Ngũ linh tán thì miệng rất khát, nhưng uống nước vào là lập tức bị ói nước và sau khi ói rồi lại rất khát, uống nước vào lại bị ói, tiểu tiện kém, nhưng bài thuốc này dùng cho những người không khát lắm mà lại rất buồn nôn.
Do vậy phương thuốc này được dùng khi vùng lõm thượng vị bị đầy tức, bụng bị ứ nước, đôi khi bị chóng mặt, tim đập mạnh, nôn mửa, miệng khát, nôn mửa trong giai đoạn đầu của ốm nghén, các loại nôn mửa, viêm dạ dày ruột cấp tính, còn có hiệu nghiệm với trẻ bị trớ.
+ Ngô thù du thang: Tác dụng: Ôn can vị, giáng nghịch, chỉ ẩu. Được dùng trong trường hợp viêm dạ dày mạn tính thuộc chứng hư hàn kiêm thuỷ ẩm (có tiếng óc ách), chứng đau đầu cơ năng, hội chứng rối loạn tiền đình thuộc can vị hư có kết quả tốt. Nếu như đau bụng do hư hàn kèm nôn hoặc nôn nặng ở phụ nữ có thai thuộc tỳ vị hư hàn dùng bài này gia thêm chế bán hạ, xa nhân, trần bì, cam thảo.
Nhờ phương thuốc này có tác dụng giáng nghịch chỉ ẩu, trường hợp bụng đau, miệng đắng gia bạch thược để hoà can.
+ Can khương nhân sâm bán hạ hoàn: Công dụng của phương là dùng cho những người ốm nghén, viêm hoặc mất trương lực dạ dày ở những người thể lực yếu, nôn mửa và mửa liên tục.
Phương gồm can khương và chỉ dùng can khương 1 – 3g, nhân sâm 1 – 3g, bán hạ 2 – 6g. Nếu dùng thuốc tán mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 1 – 1,5g. Dùng thuốc thang thì với khối lượng ghi trên là lượng dùng trong 1 ngày, sắc chia 3 lần uống.
Ta thấy đây là phương mà theo sách Kim quỹ yếu lược là phương Tiểu bán hạ thang có thêm và bớt một số vị, bỏ gừng tươi để thay bằng gừng khô, thêm nhân sâm. Thuốc dùng cho những người ốm nghén, nôn mửa kéo dài.
Theo Chẩn liệu y điển: Bị nôn mửa kéo dài, nhất là nôn mửa trong thời kỳ nghén thì dùng bài Can khương nhân sâm bán hạ hoàn chung với bài Ô mai hoàn sẽ có hiệu quả rõ rệt. Sách Kim quỹ yếu lược có ghi: Những người khi chửa nôn mửa không dứt thì phải dùng Can khương nhân sâm bán hạ hoàn. Nôn mửa nên dùng Tiểu bán hạ thang, Tiểu bán hạ gia phục linh thang mà vẫn không dứt thì dùng bài thuốc này.
Ốm nghén ngày càng nặng, người khó chịu, nôn mửa kéo dài, có triệu chứng suy nhược toàn thân, bụng nhũn yếu, mạch tế nhược, ǎn uống vào nôn ra ngay, ǎn không được, uống thuốc cũng không được thì dùng thuốc này rất hiệu nghiệm.
Theo giải thích các phương thuốc: Thuốc dùng cho những người nôn mửa không dứt, vùng thượng vị đầy tức. Trong trường hợp đó, đảm bảo thuốc này sẽ có hiệu nghiệm.
Sức khỏe đời sống
Trong chứng nôn, Đông y có nhiều phương có công hiệu trị liệu như Ngũ linh tán, Sinh khương tả tâm thang, Bán hạ tả tâm thang, Cam thảo tả tâm thang, Can khương nhân sâm bán hạ hoàn, Tiểu bán hạ gia phục linh thang, Ngô thù du thang…
Dưới đây xin giới thiệu một vài phương tiêu biểu thường được dùng cho nôn trong ốm nghén để cùng tham khảo và áp dụng mỗi khi cần. Tuy nhiên cần hiểu rằng đối với những người bị chứng nôn nặng và dai dẳng, nhất là nôn trong thời gian có thai (ốm nghén), khi dùng những phương thuốc trên có người cũng không khỏi.
+ Tiểu bán hạ gia phục linh thang: Công dụng trị ốm nghén, nôn mửa và buồn nôn.
Phương gồm Bán hạ 5 – 8g, sinh khương 5 – 8g, phục linh 3 – 5g.
Cách dùng và lượng dùng cho 1 thang: Nếu uống nhiều trong một lần sẽ bị nôn, do đó cần uống từ từ làm nhiều lần trong ngày.
Xét trong phương trên ta thấy: Theo sách Kim quỹ yếu lược: Trong các thuốc Đông y thì bán hạ và sinh khương là những vị thuốc tiêu biểu có tác dụng trị nôn mửa. Kim quỹ yếu lược ghi rằng hai vị này có tác dụng khơi thông dạ dày, hạ khí, chặn nôn mửa, do thuốc trực tiếp tác dụng vào dạ dày, làm dịu bớt những cơn co thắt ở vùng môn vị và hạ khí cho nên người ta cho rằng thuốc có cả những tác dụng ở trung khu (vùng trung tâm). Ngày nay, qua thực nghiệm, người ta đã biết được rằng bán hạ có tác dụng hạ nôn mửa ở cả vùng trung khu lẫn vùng đầu mút.
Phương thuốc này dùng để chống nôn mửa, nhưng cần phải phân biệt với chứng mửa ói nước trong bài Ngũ linh tán. Có nghĩa là, nôn mửa trong Ngũ linh tán thì miệng rất khát, nhưng uống nước vào là lập tức bị ói nước và sau khi ói rồi lại rất khát, uống nước vào lại bị ói, tiểu tiện kém, nhưng bài thuốc này dùng cho những người không khát lắm mà lại rất buồn nôn.
Do vậy phương thuốc này được dùng khi vùng lõm thượng vị bị đầy tức, bụng bị ứ nước, đôi khi bị chóng mặt, tim đập mạnh, nôn mửa, miệng khát, nôn mửa trong giai đoạn đầu của ốm nghén, các loại nôn mửa, viêm dạ dày ruột cấp tính, còn có hiệu nghiệm với trẻ bị trớ.
+ Ngô thù du thang: Tác dụng: Ôn can vị, giáng nghịch, chỉ ẩu. Được dùng trong trường hợp viêm dạ dày mạn tính thuộc chứng hư hàn kiêm thuỷ ẩm (có tiếng óc ách), chứng đau đầu cơ năng, hội chứng rối loạn tiền đình thuộc can vị hư có kết quả tốt. Nếu như đau bụng do hư hàn kèm nôn hoặc nôn nặng ở phụ nữ có thai thuộc tỳ vị hư hàn dùng bài này gia thêm chế bán hạ, xa nhân, trần bì, cam thảo.
Nhờ phương thuốc này có tác dụng giáng nghịch chỉ ẩu, trường hợp bụng đau, miệng đắng gia bạch thược để hoà can.
+ Can khương nhân sâm bán hạ hoàn: Công dụng của phương là dùng cho những người ốm nghén, viêm hoặc mất trương lực dạ dày ở những người thể lực yếu, nôn mửa và mửa liên tục.
Phương gồm can khương và chỉ dùng can khương 1 – 3g, nhân sâm 1 – 3g, bán hạ 2 – 6g. Nếu dùng thuốc tán mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 1 – 1,5g. Dùng thuốc thang thì với khối lượng ghi trên là lượng dùng trong 1 ngày, sắc chia 3 lần uống.
Ta thấy đây là phương mà theo sách Kim quỹ yếu lược là phương Tiểu bán hạ thang có thêm và bớt một số vị, bỏ gừng tươi để thay bằng gừng khô, thêm nhân sâm. Thuốc dùng cho những người ốm nghén, nôn mửa kéo dài.
Theo Chẩn liệu y điển: Bị nôn mửa kéo dài, nhất là nôn mửa trong thời kỳ nghén thì dùng bài Can khương nhân sâm bán hạ hoàn chung với bài Ô mai hoàn sẽ có hiệu quả rõ rệt. Sách Kim quỹ yếu lược có ghi: Những người khi chửa nôn mửa không dứt thì phải dùng Can khương nhân sâm bán hạ hoàn. Nôn mửa nên dùng Tiểu bán hạ thang, Tiểu bán hạ gia phục linh thang mà vẫn không dứt thì dùng bài thuốc này.
Ốm nghén ngày càng nặng, người khó chịu, nôn mửa kéo dài, có triệu chứng suy nhược toàn thân, bụng nhũn yếu, mạch tế nhược, ǎn uống vào nôn ra ngay, ǎn không được, uống thuốc cũng không được thì dùng thuốc này rất hiệu nghiệm.
Theo giải thích các phương thuốc: Thuốc dùng cho những người nôn mửa không dứt, vùng thượng vị đầy tức. Trong trường hợp đó, đảm bảo thuốc này sẽ có hiệu nghiệm.
Sức khỏe đời sống