Trẻ chậm nói, chữa thế nào?

Khi thấy con mình không “líu lo” như con em của những người khác, phụ huynh thường rất lo lắng, hốt hoảng, nóng lòng muốn được biết nơi nào chữa trị tốt nhất.

“Liều thuốc” từ sự tương tác

Chị Thanh - ngụ ở Q.Bình Thạnh, TP.HCM lo lắng: “Con tôi đã gần 2 tuổi mà nói được chỉ vài từ. Vợ chồng tôi đi làm suốt, phải nhờ ông bà nội chăm sóc cháu. Mấy ngày nay, gia đình tôi thuê cô giáo đến nhà tập nói, nhưng cháu không tiến bộ bao nhiêu.

Vợ chồng tôi đang tìm trường chuyên biệt để gửi cháu vào đó”. Một phụ nữ lớn tuổi rầu rĩ kể: “Cái gì cháu nội tôi cũng hiểu nhưng không nói được, chỉ biết chào và nói “bai-bai”. Những khi cháu không đồng ý điều gì thì cắn đồ, cắn tay và đập đầu xuống đất…”.


Rất nhiều thắc mắc của phụ huynh được nêu ra tại buổi nói chuyện “Khi trẻ chậm nói” diễn ra tại Nhà Thiếu nhi TP.HCM vào cuối tháng 11.

Tại đây, bác sĩ (BS) Nguyễn Minh Tiến - Chi hội Trăng Non thuộc Hội Khoa học tâm lý, giáo dục TP.HCM chia sẻ: “Nhiều cặp vợ chồng bận rộn suốt nên đã giao khoán việc dạy con cho ông bà nội/ngoại. Do lớn tuổi, lại có những mối quan tâm khác nên ông bà ít nói chuyện với đứa trẻ“. “Ngôn ngữ trẻ không tự nhiên mà có. Nó chỉ xuất hiện khi có sự tương tác với người lớn. Tức là, thông qua tiếp xúc với thế giới xung quanh, trẻ phát triển được trí khôn, sự nhận thức” - BS Tiến khẳng định.

Ông cảnh báo: Nếu để đứa bé chơi một mình hoặc coi tivi suốt, không có ai xung quanh thì người lớn đã tước mất điều kiện giúp trẻ hình thành ngôn ngữ. Cũng như những hành vi khác ở trẻ, sự phát triển ngôn ngữ đều phải trải qua quá trình học tập thường xuyên.

Theo BS Tiến, có rất nhiều cách đơn giản để có thể tương tác với con, ngay cả khi người mẹ khá bận rộn. Chẳng hạn, trong khi tắm cho bé, người mẹ có thể nói: Con xòe tay ra coi; mẹ móc mũi cho con nhé… Làm như vậy là đã tạo ra bối cảnh rất tốt để trao đổi với bé - miễn sao bé không có vấn đề gì về não.

Can thiệp sớm

BS Tiến cho hay, nhiều cuộc nghiên cứu cho thấy não của trẻ dưới 6 tuổi chưa hoàn thiện nhưng lại có khả năng nghe rồi dần dần học cách giải mã ngôn ngữ. Từ 6 tuổi trở đi, trẻ có bộ não tương tự người lớn và khả năng giải mã tự nhiên này sẽ biến mất. Vì vậy, người mẹ nên thiết lập "quan hệ sớm mẹ-con", nói chuyện với trẻ ngay từ những ngày đầu tiên bé được sinh ra chứ không phải đợi cho đến khi trẻ biết nói.

Khi giúp trẻ chậm nói, theo BS Tiến, người lớn đừng quên vừa nói vừa biểu cảm, ra điệu bộ (trẻ khiếm thính càng cần nhiều điệu bộ) bởi các thông điệp trong giai đoạn đầu của trẻ chủ yếu là phi ngôn ngữ. Còn khi người lớn đơn thuần nói như một cái máy, đứa trẻ có nguy cơ bắt chước như một con vẹt.

“Nếu đứa trẻ có vấn đề chậm nói hoặc có bệnh lý gì đó làm chậm phát triển ngôn ngữ thì cần nhớ ba chữ: can thiệp sớm” - BS Tiến nhấn mạnh. Theo đó, sớm nhất là giai đoạn dưới 3 tuổi, còn nếu không kịp thì cũng không nên để quá 6 tuổi. Và sự can thiệp cần được kết hợp từ nhiều góc độ: y khoa, tâm lý, giáo dục.

Các nguyên nhân

Theo BS Nguyễn Minh Tiến, những nguyên nhân gây chậm nói là: khiếm thính; chậm phát triển; rối loạn tự kỷ; rối loạn tăng động giảm chú ý; tổn thương não sớm; trẻ bị bỏ rơi, thiếu tình cảm; các chứng rối loạn ngôn ngữ.

Thanh Niên

Can thiệp kịp thời khi trẻ chậm nói

Chậm nói đơn thuần là chứng suy giảm ngôn ngữ và khả năng phát triển ngôn ngữ ở trẻ em khá phổ biến hiện nay.


Tuy không liên quan đến việc chậm phát triển trí tuệ nhưng không ít bậc phụ huynh thật sự lo lắng bởi không rõ nguyên nhân, chữa trị làm sao? Và sau này trẻ có thể nói bình thường không?


Nhận biết

Đối với một trẻ phát triển ngôn ngữ bình thường, có một số cột mốc đáng ghi nhớ:


* 0-3 tháng tuổi: phát âm theo bản năng những âm thanh vô nghĩa


* 6 tháng: bắt đầu bập bẹ các âm môi như papa, mama...trẻ có thể nghe được và đã biết hóng chuyện.


* 12 tháng tuổi: nói được các từ đơn và thể hiện nhu cầu qua các từ đơn đó, có vốn khoảng 10 từ và chỉ được các đồ vật mà trẻ muốn.


* 18 tháng: vốn từ tăng lên 30-40 từ


* 2 tuổi: có vốn từ khoảng 200 từ và đa số là các danh từ


* 3 tuổi: vốn từ tăng lên nhanh chóng, khoảng 3.000-4.000 từ, nói được các câu ngắn.


So sánh với cột mốc trên, nếu trẻ 2 tuổi mà vẫn chưa biết nói thì được xếp vào dạng chậm nói.





Can thiệp


Ngoại trừ những trường hợp trẻ chậm nói có nguyên nhân xuất phát từ những thương tổn thực thể như mất thính lực, dị tật cơ quan phát âm, chậm phát triển tâm thần ở những trường hợp khác, các bậc phụ huynh đều cố đi tìm câu trả lời cho việc chậm nói của con mình. Nhiều người tỏ ra ân hận và tự dằn vặt mình rồi dằn vặt nhau vì đã không để ý đầy đủ đến con: cho trẻ chơi một mình, giao con cho người giúp việc giữ, xa lánh, hắt hủi con, gia đình bất hòa làm tổn thương tâm lý trẻ... Đó không hẳn là những nguyên nhân khiến trẻ chậm nói mà chỉ là các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ. Các chuyên gia khuyên các bậc phụ huynh nên giúp trẻ tìm thấy ngôn ngữ hơn là việc tìm nguyên nhân của hiện tượng này để rồi lại hoang mang khi việc tìm hiểu ấy chệch hướng.


Hiện nay can thiệp đặc biệt là một biện pháp hiệu quả nhất trong việc điều trị chứng chậm nói ở trẻ em. Người ta cũng đang tiến hành tìm hiểu và áp dụng phương pháp PECS - hệ thống các phương tiện giao tiếp thông qua hình ảnh - để giúp những đối tượng gặp khó khăn trong việc sử dụng ngôn ngữ và giao tiếp.


Các bậc phụ huynh góp phần rất lớn trong việc can thiệp với trẻ chậm nói. Nhiều phụ huynh vẫn chưa hợp tác tốt với chuyên viên can thiệp trong việc điều trị ngôn ngữ cho trẻ, không quan tâm và phó mặc trẻ cho chuyên viên can thiệp. Cũng có phụ huynh quá bao bọc trẻ, không để trẻ tiếp xúc với môi trường xung quanh và tỏ ra e dè khi để trẻ ra môi trường bên ngoài mà không có mình. Đặc biệt, không ít phụ huynh tạo ra áp lực cho chuyên viên can thiệp, cho trẻ và cho bản thân khi đặt ra yêu cầu là trong một thời gian ngắn, trẻ có thể học phát âm và nói được như trẻ bình thường.


Can thiệp với trẻ chậm nói đòi hỏi một thời gian lâu dài, kiên trì và có sự hợp tác tốt giữa giáo viên và phụ huynh. Không phép mầu nào có thể xảy ra nếu không có sự nỗ lực không mệt mỏi của cả chuyên viên can thiệp lẫn các bậc phụ huynh.

Tuổi trẻ