Có nhiều nguyên nhân gây khó thở, bởi vì sự hô hấp phụ thuộc vào nhiều yếu tố:
- Sự lành mạnh của toàn bộ ống hô hấp (suốt từ mũi qua thanh hầu, khí phế quản, nhu mô và màng phổi).
- Sự hoạt động bình thường của các cơ hô hấp: cơ hoành, các cơ lồng ngực.
- Sự hoạt động bình thường của tim để không gây rối loạn ở tiểu tuần hoàn.
- Sự lành mạnh của trung tâm thần kinh hô hấp: hành tuỷ.
Các yếu tố nói trên khi bị thương tổn sẽ gây hiện tượng khó thở.
1. Khó thở do thương tổn ở hệ thống hô hấp.
2. Khó thở do liệt cơ hô hấp.
3.Khó thở do suy tim.
4. Khó thở do hành tuỷ.
* Cơn khó thở xuất hiện đột ngột:
Ba bệnh thông thường nhất là: phù phổi cấp, tràn khí màng phổi, cơn hen phế quản.
* Cơn khó thở xuất hiện dần dần :
1.Nguyên nhân ở thanh quản ( khó thở thanh quản).
2.Nguyên nhân ở phổi và màng phổi:
2.1. Viêm phế quản phổi:
2.1. Viêm phế quản phổi:
- Khó thở xuất hiện dần dần ngày càng tăng.
- Nhịp thở nhanh và nông, cánh mũi phập phồng.
- Xảy ra cùng với bệnh cảnh nhiểm khuẩn: nhiệt độ 39 – 400C, môi khô, lưỡi khô, bạch hầu đa nhân trung tính tăng.
- Cả hai phổi có nhiều tiếng rên nổ hai thì.
2.2. Lao kê:
- Khó thở cũng xuất hiện dần dần, nhịp thở nhanh và nông.
- Có thể kèm hoặc không kèm theo sốt.
- Thường khám phổi không thấy triệu chứng chỉ điểm gì cả, hoặc chỉ có tiếng rì rào phế nang giảm. Chẩn đoán lao kê thường được gợi ý đến, khi bệnh cảnh khó thở nói trên xảy ra trên một cơ địa lao sơ nhiễm và sau khi đã loại trừ tất cả các nguyên nhân khác gây khó thở.
Chẩn đoán phải được xác định và có hkí chỉ phát hiện được bằng Xquang, phần nhiều phải chụp vì chiếu không thấy rõ những nốt mờ nhỏ đều nhau như hạt kê, rải rác đều trên khắp vùng phổi.
2.3. Khí phế thủng.
- Khó thở thường kinh diễn, tăng lên khi làmm việc nặng.
- Cũng khó thở ra và cũng giống cơn hen khi tăng lên trong lúc làm việc nặng.
- Xảy ra trên một người bệnh đã bị bệnh phổi kinh diễn, thông thường nhất là hen phế quản, viêm phế quản mạn tính.
Nghe phổi có khi chỉ thấy tiếng rì rào phế nang giảm và gõ vùng phổi thấy rất trong cả hai bên. Xquang cũng cảm thấy cả hai phế trường sáng hơn bình thường.
2.4. Tràn dịch màng phổi.
- Khó thở chỉ rõ rệt khi tràn dịch nhiều.
- Khó thở kèm theo ho khan.
- Có thễ kèm theo sốt nhiều hoặc ít, có khi không sốt, tuỳ theo nguyên nhân gây tràn dịch.
- Lâm sàng và Xquang thường rõ rệt, dễ chẩn đoán.
3. Nguyên nhân ở tim:
Ngoài khó thở cấp diển có phù phổi cấp đã nói ở trên suy tim thường gây một khó thở kéo dài.
- khó thở lúc đầu còn nhẹ, chỉ rõ rệt khi người bệnh làm việc nặng; sau tăng dần lên làm người bệnh phải nằm ở tư thế fowler và thường lúc này người bệnh mới đến viện.
- Bao giờ cũng kèm theo các triệu chứng khác của suy tim: phù, gan to, tĩnh mạch cổ nổi, và tuỳ theo mức độ khó thở mà xanh tím nhiều hay ít.
4. Nguyên nhân khác:
4.1. Urê máu cao:
- Khó thở xảy ra dần dần trên một người có tổn thương thận, chủ yếu viêm thận cấp, hoặc kính và sỏi thận.
- Khó thở nhanh và nông, về cuối, khó thở theo nhịp Cheyne – Stokes.
- Thường kèm theo: nhức đầu, nôn, ỉa lỏng, đái ít và có khi vô niệu.
- Xác định chẩn đoán bằng định lượng thấy urê máu cao.
4.2. Nhiễm axit máu.
- Giống như khó thở trong urê máu cao, về cuối chuyển sang nhịp Kussmaul.
- Xảy ra thông thường và điển hình nhất cho các người bệnh đái đường không được điều trị hoặc phải theo một chế độ ăn quá khắt khe.
- Xác định chẩn đoán bằng tìm thể xetonic ở nước tiểu và định lượng dự trữ kiềm.
Trước một người bệnh khó thở, nhất là khó thở mạnh, người thấy thuốc cần có một chẩn đoán lâm sàng chính xác để có ngay được một thái độ xử trí kịp thời và đúng đắn, có thể khác hẵn nhau tuỳ theo nguyên nhân gây khó thở. Muốn có được chẩn đoán lâm sàng đúng đắn đó, cần phải khám kỹ toàn thân, trong đó đặc biệt chú ý đến ba bộ phận: tim, phổi, họng cùng với thanh quản, vì ở đây thường có những bệnh cấp diễn gây khó thở khá nặng, mà một thái độ xử trí đúng đắn, kịp thời có thể làm thay đổi hẳn tiên lượng nước mắt của người bệnh đó là:
Phù phổi cấp, đòi hỏi một chỉ định cấp cứu trích máu, rồi tiêm mocphin, uabain.
- tràn khí màng phổi, nhất là thể có Supap, đòi hỏi có một chỉ định cấp cứu chọc màng phổi để tháo bớt hơi, rồi tiêm mocphin.
- Khó thở thanh quản, đòi hỏi một chỉ định mở khí quản cấp.
